by Herdís Þorgeirsdóttir | 26.08.2022 | PISTLAR & FRÉTTIR
Eiríkur Guðmundsson leit á David Bowie, einn mesta tónlistarsnilling 20. aldarinnar, sem eins konar sálufélaga. Bowie var engin venjuleg poppstjarna heldur fjölhæfur listamaður, eiginlega náttúruafl sem mótaði tíðarandann með víðtækum áhrifum sínum, langt út fyrir svið tónlistarinnar. Hann var innblástur fyrir fólk á sviði lista, fræðimennsku, tísku og pólitíkur og fyrir hina jaðarsettu með „androgynous“ útliti sínu og öllum þeim öðrum sjálfum sem hann notaði í listsköpun sinni. Skáld, hugsuður og andlega leitandi. Eiríkur, útvarpsmaður, fræðimaður, rithöfundur, næmur á fólk og skarpgreindur, tengdi við þessa afburðasnjöllu veröld Bowies vitsmunalega og tilfinningalega.
Árið sem Eiríkur fæddist var tímamótaverk Bowies, Space Oddity, frumflutt á sama tíma og fyrsta geimfarið landaði mönnum á tunglinu. BBC bannaði spilun lagsins vegna textans um geimfarann Major Tom, sem missti jarðsamband og hvarf út í geiminn – en það var spilað samt! Annað sjálf Bowies sem heillaði Eirík var Ziggy Stardust, geimveran sem notaði útvarp til að koma boðskap um von til mannkyns andspænis miklum hamförum.
Eiríkur var ekki passívur aðdáandi Bowies, sem lýsti tónsmíðum við leitina að Guði. Held að leitin að hinu andlega og þráin eftir æðra réttlæti hafi verið sá kjarni í listsköpuninni sem gerði það að verkum að Bowie, með öllum sínum öðrum sjálfum, varð eins konar annað sjálf Eiríks – sem útvarps- og fjölmiðlamanns.
Með pistlum sínum í útvarpi kom hann við kaunin á valdhöfum og áhrifafólki. Afleiðingar þess taka sinn toll. Eiríkur var ekki vellauðug og heimsfræg rokkstjarna sem gat ögrað samtímanum – heldur starfsmaður á ríkisstofnun sem er hugsanlega á köflum hallari undir kerfishugsun en þau háleitu markmið að vera vettvangur lýðræðislegrar umræðu og mismunandi skoðana.
Það vakti ekkert annað fyrir Eiríki en að kalla eftir betra samfélagi – þannig dró hann upp einfalda mynd af Bolungarvík æsku sinnar, þar sem pabbi hans var kennari, móðir hans ljósmóðir, útgerðarmaðurinn í plássinu vel liðinn og bræður hans „allt góðir menn“.
Man fyrst eftir Eiríki haustið 1993 á ritstjórn Heimsmyndar í Aðalstræti 4 þar sem hann stóð álengdar, dökkhærður, fallegur, feiminn og athugull. Í júní 2012 sendi hann mér skilaboð um að hann og mamma hans myndu koma á kosningaskrifstofuna á kjördag. Engin von um sigur en Eiríkur áttaði sig á inntaki framboðsins.
Viðbrögðin við ótímabærum dauða Eiríks sýna hvað hann snerti marga persónulega með velvilja sínum og að það munaði um rödd hans á hinum opinbera vettvangi. Eiríkur gaf og gaf af sjálfum sér.
Í lagi Bowies Soul Love er fjallað um móður sem syrgir son er féll í stríði. Við móður Eiríks langar mig að segja: Sonur þinn var hugrakkur og færði persónulegar fórnir fyrir hugsjón sína um betri heim – en kveikurinn sem stjórnaði brunanum í lífskertinu hans var á margföldum hraða.
Við Kolbein Orfeus langar mig að segja: Nafnið sem hann gaf þér felur í sér þá von að framferði þitt í lífinu verði svo fagurt að þú hrífir aðra með þér.
Við Vöku, bræður hans og þau sem elskuðu hann vitna ég í nýleg skilaboð frá Eiríki með ljóðlínu Jónasar Hallgrímssonar: Andi Guðs á mig andi, ugglaust mun ég þá huggast.
Kveð Eirík, vin minn, með orðum Bowies til Major Tom áður en geimferðin hefst: Megi kærleikur Guðs umvefja þig.
Herdís Kjerulf Þorgeirsdóttir.
by Herdís Þorgeirsdóttir | 26.07.2022 | PISTLAR & FRÉTTIR
Í dag barst sú harmafregn frá Vilnius að fyrrum fulltrúi í Feneyjanefndinni og dómari við stjórnlagadómstól Litháen, Gediminas Mesonis væri látinn. Hann var fæddur í Vilnius 9. nóvember 1968. Hann varð doktor í lögum árið 2000 en áður en hann lagði stund á lögfræði lærði hann efnafræði.
Félagar í Feneyjanefnd eru harmi slegnir vegna sviplegt fráfalls óvenju greinds og góðs manns. Hann var sérfræðingur í stjórnskipunarrétti. Á vettvangi Feneyjanefndar vann aðallega að málum tengdum félagafrelsi í austur Evrópu og dómstólum í löndum Mið-Asíu.
Persónulega minnist ég einstaklega góðs og glaðværs manns með mikla kýmnigáfu . Mér er það ógleymanlegt þegar við ræddum tilurð máls sem síðar fór fyrir Mannréttindadómstól Evrópu varðandi auglýsingu þar sem sjálfur Jesús Kristur var í gallabuxum (Sekmadienis Ltd. v. Lithuania). Mannréttindadómstóll Evrópu komst að þeirri niðurstöðu að litháísk stjórnvöld hefðu gerst brotleg við 10. grein Mannréttindasáttmála Evrópu með því að skerða tjáningarfrelsi fyrirtækis sem notaði auglýsingar sem sýndu trúarlegar persónur eins og Jesú Krist í gallabuxum. Litháískir dómstólar töldu sig vera að verja rétt trúaðra sem gengi í þessu tilviki framar tjáningarfrelsi auglýsanda.
Sjálfur hafði hann húmor fyrir þessu máli og ég heyri enn hláturinn þegar við ræddum um það. Enda var hann maður sem virtist ekki taka sig eða aðra of hátíðlega.
Sorglegt þegar gott fólk fer of snemma.
https://www.venice.coe.int/webforms/events/?id=3370
by Herdís Þorgeirsdóttir | 17.06.2022 | ALMANAK
Talaði fyrir áliti á Feneyjanefndarfundi um
ný fjölmiðlalög í Azerbaijan sem þrengja verulega að frelsi blaðamanna, bloggara og sjálfstæði fjölmiðla. Í ofanálag við lög sem þegar hafa verið sett er fjölmiðlum gert ókleift að sinna hlutverki sínu sem varðhundur almennings.
https://www.coe.int/en/web/freedom-expression/-/joint-opinion-of-the-venice-commission-and-dgi-on-law-on-media-of-azerbaijan-adopted
by Herdís Þorgeirsdóttir | 28.05.2022 | ÁHUGAVERT
Tónskáldin Herdís Stefánsdóttir og Dustin O’Halloran hafa samið tónlistina við nýja þáttaseríu á Apple TV – The Essex Serpent sem byggir á verðlaunaskáldsögu Sarah Perry en í aðalhlutverkum eru Tom Hiddleston og Claire Danes. Sagan gerist á síðari hluta Viktoríutímans í litlu sjávarplássi á Englandi þar sem fólk hefur orðið vart við ógnvænlegan orm (líkt og Lagarfljótsorminn) eftir að steingervingar komu í ljós við jarðskjálfta. Tom Hiddleston leikur þorpsprestinn en Claire Danes er steingervingafræðingur, ekkja sem kemur frá London til að rannsaka fyrirbærið. Herdís og Dustin hafa hlotið lof gagnrýnenda fyrir tónlistina.
by Herdís Þorgeirsdóttir | 28.05.2022 | ALMANAK
Viðtal í Vísi um hatursorðræðu í tilefni af fréttaumfjöllun síðustu daga.
Hatursorðræða er tilfinningaþrungið hugtak og ekki til almenn, viðtekin skilgreining á því í alþjóðalögum. Það verður að túlka hugtakið hatursorðræðu mjög þröngt og gera greinarmun á því hvað flokkast undir öfluga pólitíska umræðu og hatursorðræðu, sem er til þess falin að leiða til ofbeldis gagnvart þeim sem hún beinist að, oft jaðarsettum hópum sem eiga undir högg að sækja. Slík hatursorðræða nýtur ekki verndar tjáningarfrelsis. Mörk tjáningarfrelsis í pólitískri umræðu eru hins vegar mjög víð.
Öflug pólitísk umræða er forsenda þess að lýðræðislegt samfélag þrífist og slík umræða nýtur sérstakrar verndar í þágu lýðræðis og þroska hvers einstaklings. Stjórnvöldum ber að tryggja þetta frelsi og eingöngu setja því skorður með lögum sem þjóna lögmætum markmiðum og brýna nauðsyn ber til í lýðræðislegu samfélagi.
Vernd tjáningarfrelsis nær ekki eingöngu til upplýsinga og skoðana sem njóta velþóknunar heldur einnig til þeirra sem móðga, misbjóða og hneyksla fólk því lýðræðið byggir á víðsýni og umburðarlyndi og að margvíslegar skoðanir fái að heyrast. Tjáningarfrelsið snýst ekki eingöngu um rétt fólks til að tjá sig heldur einnig um rétt almennings til að móttaka alls konar skoðanir og upplýsingar.
Fólk verður að geta tjáð sig um pólitísk málefni án ótta við valdhafa og þeir síðarnefndu verða að þola harðvítuga gagnrýni um störf sín. Pólitíkusar eru útsettir fyrir hatrammar árásir, ekki síst á samfélagsmiðlum. Telji þeir vegið að æru sinni verður að skoða ummælin út frá hagsmunum almennings um opna umræðu um pólitík. Það er varasamt að ásaka fólk um hatursorðræðu og fæla það þannig frá þátttöku í pólitískri umræðu. Valdhafar geta lent í vandræðum verði þeir uppvísir að eða ásakaðir um hatursorðræðu – en það kann hins vegar að vera erfitt fyrir þá sem eru við völd að saka umbjóðendur eða almenning um hatursorðræðu í sinn garð. Þorgeir Þorgeirsson rithöfundur hlaut fyrir nokkrum áratugum dóm fyrir skrif sín um meint lögregluofbeldi og fór með mál sitt fyrir Mannréttindadómstól Evrópu. Hann hafði fengið dóm fyrir skrif sín um meint lögregluofbeldi þar sem hann kallaði lögreglumenn ,,óðar skepnur í einkennisbúningum“, rudda og sadista sem væru að fá útrás fyrir afbrigðilegar hneigðir.
Mannréttindadómstóllinn taldi að íslensk stjórnvöld hefðu brotið á rétti rithöfundarins til tjáningar því sakfellingin hefði verið til þess fallin að fæla frá opinni umræðu um mikilvæg mál sem varða almenning. Þannig þurftu venjulegir lögreglumenn sem áttu enga aðkomu að málinu, sem Þorgeir fjallaði um, að sætta sig við gífuryrði um starfsstétt sína sem margir í dag myndu krefjast að væri flokkað undir hatursorðræðu. Stjórnmálamenn, embættismenn, aðrir opinberir starfsmenn, stórfyrirtæki og aðrir sem hafa með ákvörðunum sínum áhrif á almannahag, þurfa að þola harkalega gagnrýni um störf sín í þágu opinnar pólitískrar umræðu.
